“Answering that of God in everyone”

DE WORLD PLENARY MEETING 2024:
OVER ONTMOETING, BIJZONDERE ERVARING EN ENGAGEMENT.

Door mijn benoeming tot lid van de Werkgroep Programma voor de WPM was ik gedurende de afgelopen drie jaar al betrokken bij de voorbereidingen.

Alleen al het inplannen van ZOOM vergaderingen van die werkgroep was een enorme uitdaging, omdat de leden verspreid over de hele aardbol wonen: de Verenigde Staten, de Filipijnen, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Oost- en Zuid-Afrika, ieder van ons ook nog eens in een andere tijdzone!

Desondanks kregen we het meestal voor elkaar. Het betekende echter wel dat een Vriend in de Verenigde Staten zeer vroeg moest opstaan, terwijl een Vriend in de Filipijnen tot zeer laat moest opblijven…

Er werden ook nog eens drie subgroepen gevormd voor elk van de drie thema’s: Ubuntu, Helen van Historisch en Doorgaand Onrecht en Zorg voor de Schepping. Ik heb met name geïnvesteerd in laatstgenoemde groep.

Elke werkgroep heeft het programma voor drie dialoog sessies over deze drie thema’s tijdens de WPM voorbereid. Dit was uiteindelijk een behoorlijke klus en vereiste vele intensieve ZOOM vergaderingen.

Nu moet je begrijpen dat de leden van elk van die werkgroepen elkaar slechts en alleen op het scherm gezien hebben al die tijd. Dus het was een grote verrassing elkaar eindelijk eens ‘live’ te zien in Zuid-Afrika! Sommigen waren langer, anderen veel kleiner dan we ooit vanaf het scherm hadden vermoed… Het werd dus een vrolijke ontmoeting.

Toen de WPM op gang kwam, was de tijdsindeling van het programma behoorlijk veeleisend: van 7.00 uur ’s-morgens tot 21.30 ’s-avonds..

Bijbelstudies, basisgroepen, zakenvergaderingen, wijdingssamenkomsten, dialoog sessies over de drie thema’s, vergaderingen van de afzonderlijke secties van FWCC, workshops, epiloog…

Tussendoor, gedurende pauzes en maaltijden was er ruimte voor meer informele ontmoetingen en netwerken. Halverwege de week waren er excursies die ook zorgden voor meer persoonlijke ontmoetingen.

Het was een verbazende ervaring : zo’n 250 Quakers ter plekke en nog eens ruim 250 Quakers die deelnamen via ZOOM-schermen! Gedurende de sessies konden beide groepen Vrienden opmerkingen, voorstellen, bijdragen leveren of vragen stellen. Niet alleen gedurende de zakenvergaderingen of de hybride thematische bijeenkomsten, maar zelfs bij de sociale avond tegen het einde van de WPM. Dus een Vriend uit Ohio speelde een boogiewoogie versie van ‘Amazing Grace’ op zijn piano! Geweldig wat moderne technologie vermag om ons in staat te stellen met elkaar te communiceren over landsgrenzen en tijdszones heen!

De dialoog gesprekken over de drie thema’s waren heel intensief, soms ook heel emotioneel, vooral waar het over het helen van historisch en doorgaand onrecht ging.

Ubuntu betekent eigenlijk gemeenschap. Een cultuur, een levensfilosofie weerspiegelt zich in de taal van een volk. Dus ook in de dagelijkse omgangsvormen. Zo leerde Dudu de deelnemers aan de WPM de ZULU groet: sawubona. Het betekent: ‘Ik zie jou’ : dat je de ander onvoorwaardelijk accepteert zoals hij/zij is; een mens, een persoon, maar geen individu. Dat is HET grote verschil met de ‘Westerse’ individualistische benadering. Zoals Steve Biko, anti-apartheidsactivist die stierf in de gevangenis, het ooit eens onder woorden bracht: Europeanen zien anderen vaak als middel tot hun eigen doel, maar Afrikanen zien elkaar zuiver als doel.

En als Dudu dan riep sawubona, mochten wij antwoorden met shiboka en dat betekent ‘hier ben ik’ of ‘ik besta voor jou’. Maar bij dat ‘elkaar zien’ gaat het niet alleen om de menselijke waardigheid van de ander, van de persoon, maar ook om het zien van zijn/haar gemeenschap, ja zelfs om het zien van hun voorouders die in die persoon voortleven. Je bestaat immers dankzij die gemeenschap, dankzij die voorouders en niet als (egoïstisch) individu los van die gemeenschap.

De gesprekken over het helen van historisch en doorgaand onrecht gingen uiteraard, gelet op het vergaderoord, ook over apartheid, racisme, slavernij, discriminatie. Maar ook over de wijze waarop de ‘regenboognatie’ die Zuid-Afrika nu is omgaat met de verwerking, met het helen daarvan. Dan gaat het over het werk van de Waarheids- en verzoeningscommissie. Daarbij gaat het om de ‘big five’- een andere dan het grote wild in de nationale parken. Die vijf zijn: allereerst recognition, het erkennen van je eigen aandeel, schuld in het veroorzaken van historisch onrecht. En hoe moeilijk is dat al niet hier in Nederland wat betreft ons aandeel in het slavernij verleden? Ten tweede gaat het dan om repentance, het openlijk belijden van schuld. Vervolgens eerst en vooral om reparation, het – voorzover mogelijk – nemen van maatregelen ter compensatie. En dan pas over reconciliation, verzoening, omdat reparation daaraan vooraf dient te gaan om geloofwaardig te zijn. En tenslotte gaat het om

rebuilding, het herstellen van goede onderlinge betrekkingen.

En kijk dan eens naar het doorgaande onrecht van de onder klimaatverandering lijdende zuidelijke wereldhelft: hoezo repentance, waar blijft die reparation?

Deze week in Bakoe bij d zoveelste klimaatconferentie zagen we weer de grote onwil bij en het steggelen over op zichzelf gerechtvaardigde herstelbetalingen door de ‘westerse mogendheden’…

Wat de gesprekken over het derde thema, de zorg voor de schepping betreft heb ik FWCC toegezegd dat ik over die gesprekken – in overleg met de verschillende andere gespreksleiders – nog een gedetailleerd verslag zal maken en hoop dat dit voor de andere thema’s ook nog gedaan zal worden. Maar ook in mijn bijdrage vandaag zal ik hier later nog wat nader op ingaan.

Het is vooral de inhoud van die gesprekken over de drie thema’s die de Zendbrief en het zogeheten Tapijt gevoed hebben. Het doel van dat laatste document was nu juist om de inhoud en de uitdagingen die naar voren kwamen in die gesprekken samen te ‘weven’.

Omdat ik tijdens de allereerste zakenvergadering benoemd werd tot lid van de ‘Weefgroep’ verantwoordelijk voor deze taak betekende dat nog langere dagen voor mij – maar ik nam die taak graag op mij.

Natuurlijk kan men – zoals het gezegde gaat – niet alle Vrienden de hele tijd

en altijd tevreden stellen bij het opnemen van concerns, voorstellen, acties, activiteiten, uitdagingen of bepaalde bewoordingen in een dergelijk document.

Dus ja, achter de schermen en gedurende pauzes werden leden van de Zendbrief Commissie en de Weefgroep benaderd door Vrienden die allerlei voorstellen deden. Maar uiteindelijk was het aan die commissies om het eens te worden over het ‘gevoelen van de vergadering’ waar het de ontwerptekst van die documenten betrof. Net als later de plenaire vergadering in zaken-vergadering bijeen. Dus dit zijn ze: de uitkomsten van de WPM – de Zendbrief en het Tapijt. Jullie hebben ze in de Vriendenkring kunnen lezen.

Wat mij betreft: ik kwam moe, maar voldaan terug van de WPM.

Ik vind echt dat de zendbrief en het ‘gewoven tapijt’ elkaar wederzijds versterken bij het delen met de wereldwijde Quaker gemeenschap van de geest, de inhoud en de uitdagingen voor en door de WPM.

Zij weerspiegelen de diepgaande en intensieve gesprekken over de drie grote thema’s tijdens deze wereldbijeenkomst.

Maar, naderhand begreep ik dat sommige Vrienden vinden dat de ‘Johannesburg Call/Tapestry -2024 ‘achter zou blijven’ bij de Kabarak Call – 2012, zij stellen dat meer engagement nodig is.

Maar de Johannesburg Call herhaalt en benadrukt nog eens dat wij ‘ons committeren om het levende water door ons te laten stromen – waar wij leven, regionaal en in bredere verbanden. Wij committeren ons aan het bouwen aan “die vrede die alle begrip te boven gaat”, aan het helen van de (gebroken) wereld, onze levens openend voor het Licht dat ons leidt bij iedere kleine stap (Kabarak Call) .

En elders stelt het Tapijt dat ‘er geen ware vrede kan zijn zonder gerechtigheid – klimaatgerechtigheid, rassengerechtigheid, sociale gerechtigheid en economische gerechtigheid’.

Het stelt vervolgens dat wij ‘erkennen dat (de) ecologische vernietiging disproportioneel wordt veroorzaakt door de rijken, die dus ook de zwaarste lasten van de klimaatveranderings-bestrijding moeten dragen’.

En bovendien: ‘wij roepen Vrienden wereldwijd op om klimaat- en eco-gerechtigheid tot prioriteit te verklaren’ en dat wij – daarop voortbouwend – ‘(multinationale) ondernemingen en (nationale) regeringen uit moeten dagen die hun internationale verplichtingen niet nakomen om klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan.’

Het document roept Vrienden overal ter wereld ook krachtig op ‘om diezelfde diepe krachten aan te boren als de vroege Vrienden deden’, wanneer zij aan deze oproep gehoor gaan geven! Daarbij wordt ook nog eens benadrukt dat

‘wij in onze Quaker gemeenschappen geroepen zijn om modellen en voorbeelden te zijn, gaven en vaardigheden te delen, moedig te zijn…

zijn wij er klaar voor om deze uitdagingen te aanvaarden?’.

Dus, alhoewel ik sommige Vrienden hoor zeggen dat dit ‘achter zou blijven’

bij de Kabarak Call dat ‘wij geroepen zijn om modellen en voorbeelden te zijn in een 21^e eeuwse campagne voor vrede en ecologische gerechtigheid, minstens zo moeilijk en beslissend als de 18^e en 19^e eeuwse beweging om slavernij af te schaffen’ hoor ik beslist een duidelijke echo van die oproep in citaten uit de documenten uit Johannesburg hierboven.

Tijdens een wereldconferentie brengen ook de verschillende secties van FWCC verslag uit over de afgelopen periode.

Als de gesprekken over ‘zorg voor de schepping’ tijdens on samenzijn die zorg al niet overduidelijk maakten, dan deed het verslag van de Azië en West Pacific Sectie van FWCC dat wel.

Een paar citaten:

‘Soms hangt de geur van brandend bos in de lucht. Soms hebben onze ogen last van woestijnzand afkomstig van verafgelegen plekken. Onze kinderen hoesten vanwege de smog van fabrieken en (de uitstoot van) fossiele brandstoffen. Er zijn dagen dat het moeilijk of zelfs gevaarlijk is om adem te halen, dagen waarop we niet buiten durven te wandelen.

Wij hebben het blauw van het firmament verloren.

Wij zien steeds minder vogels en horen hun gezang steeds minder…

En in de nacht, in honderden steden in ons prachtige gebied, in de duisternis naar boven kijkend, kunnen mensen de schoonheid van de twinkelende sterren niet (meer) zien en hebben mensen die soms nog nooit gezien. De pracht van de Melkweg in onze nachtelijke hemel is helemaal uit het zicht geraakt.

Ja, we hebben schermtijd en internet, maar veel van onze rivieren zitten vol schuim en water dat niet te drinken is. Na de extreme droogte komen de moessons beladen met regen. Onze afvoersystemen zijn niet berekend op de zware stormen, overstromen en zetten onze huizen en landbouwgronden onder water. De seizoenen veranderen en worden steeds warmer. Het ijs en de sneeuw van Tibet en de Himalaya smelt twee keer zo hard als voorheen, dammen breken door en vele rivieren in Azië transporteren de bovenstroomse modderstromen uit door ontbossing beschadigde gebieden. Dat is kostbare aarde die weggevoerd wordt uit hoofdstromen naar deltagebieden en de oceaan. Het zeeniveau van de Stille Oceaan stijgt overal en overstroomt de eilanden…. Binnen één of twee generaties is er geen eiland meer! De eilanders moeten een nieuw heenkomen zoeken, zijn klimaatvluchtelingen geworden en hun cultuur en geschiedenis gaat verloren in de stijgende wateren van de zee.

In Aotearoa/Nieuw Zeeland komen nu zelfs tornado’s voor. In Australië zien we grote natuurbranden in alle regio’s, daar komen nu zelfs vuur-tornado’s voor.

Het water is verontreinigd door chemische blusmiddelen.

Mijn commentaar:

En de noordelijke wereldhelft blijft doof voor de zeer gerechtvaardigde eis van landen in de zuidelijke wereldhelft om de – buiten hun schuld – ontstane

klimaat- en biodiversiteitsschade te compenseren en hen te assisteren zich daartegen te weren? Althans dat zagen we op verschillende recente internationale conferenties (COP’ s) gebeuren. Schande!

En zagen we die klimaatramp en die modderstromen niet nog onlangs veel dichterbij in Spanje?

Maar hoe zouden we zo’n 21^e eeuwse campagne voor vrede en gerechtigheid dan als Quakers vorm kunnen geven, internationaal en nationaal?

Internationaal.

In internationaal verband werken Quakers metterdaad al aan deze wezenlijke concerns in de vorm van onze QUNO-vestigingen bij de Verenigde Naties in New York en Geneve, die dit werk doen namens FWCC – dus namens ons.

Het Tapijt-document onderstreept en bevestigt dan ook heel terecht deze gezamenlijke inspanning.

Maar, bij de sessie over QUNO tijdens de WPM heb ik de vraag gesteld of het programma ‘Menselijke Impact van Klimaatverandering’, hoe goed uitgevoerd dan ook, nog steeds de juiste aanduiding/naam is. Geeft deze nog steeds de focus en inhoud voldoende weer van wat wij als Quakers op dit vlak eigenlijk willen bereiken? Zou dit programma niet ‘Impact van Klimaatverandering en het Verlies aan Biodiversiteit’ moeten zijn?

En meer nog: omdat het onderliggende probleem het dominante economische stelsel is dat wij dringend moeten transformeren in een ‘economie van het genoeg’, zou dat programma dan niet – ten minste – nauw verbonden moeten worden met dat andere QUNO programma over ‘Rechtvaardige en Duurzame Economische Systemen’? Beter nog: zouden die twee niet geïntegreerd moeten worden? Is dát niet de ‘moeilijke en beslissende’ campagne van de Kabarak Call?

Want, zoals Ban Ki Moon het eens stelde: “meer dan ooit moeten we de punten (“the dots”) tussen klimaat, armoede, energie, voedsel en water met elkaar verbinden. Deze problemen kunnen niet op zichzelf aangepakt worden’.

Nee, zij kunnen alleen intersectioneel, integraal en inclusief aangepakt worden!

Misschien kan QUNO – in het licht van de WPM – de aanpak bij die programma’s nog eens kritisch onder de loep nemen?

Zijn ze voldoende geïntegreerd, inclusief, transformatief en radicaal?

Nationaal.

Hoe geven we zo’n campagne voor vrede, duurzaamheid en rechtvaardigheid vorm als Quakers? Hoe zetten we dit op nationaal niveau in gang?

Volgens mij is die campagne al in gang gezet:

het project van de Werkgroep Inclusieve Veiligheid met de campagne

Veiligheid Opnieuw Doordenken.

Ook in dat kader wordt in alle duidelijkheid gesteld dat ware en inclusieve vrede

alleen mogelijk is wanneer we het dominante economische stelsel trans-formeren. Dat vergt o.m. dus een radicale verschuiving van investeringen in

het militair apparaat naar investeren in ‘rechtvaardiger delen’ wereldwijd, in een intensivering van de uitvoering van de duurzame ontwikkelingsdoelen-agenda van de VN, in de actieve bestrijding van klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit, kortom in een rechtvaardige en duurzame vrede wereldwijd en om een oude ‘strijdkreet’ van de vredesbeweging te parafraseren: te beginnen in Nederland

En in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Groot Brittannië, waar soortgelijke bewegingen (aan het) ontstaan zijn.

Het projectdocument Veiligheid Opnieuw Doordenken, dat tijdens de Vredesweek 2024 in Amersfoort gepresenteerd werd is nu ook vertaald in het Duits en het Engels, er is een jongeren-versie en een kortere samenvatting gemaakt. Er worden consultaties gehouden met experts op het gebied van bijvoorbeeld internationaal recht, duurzaamheid en defensie. Er zijn contacten met diverse relevante ministeries. We gaan in gesprek met politieke partijen, NGO ’s en kerken.

Zo presenteerden we ons document onlangs in de plenaire Raad van Kerken.

Na een boeiend gesprek nodigden we alle lidkerken van de Raad uit om met een schriftelijke reactie te komen op ons document. Dat gebeurde immers destijds ook als reactie op de documenten van de Wereldraad van Kerken

over rechtvaardige vrede!

Tijdens die presentatie in de Raad van Kerken wees ik er ook op dat nu Trump opnieuw geïnstalleerd wordt als President van de VS de verwachting alom is

dat hij van Europa zal vragen ‘meer op eigen benen te gaan staan wat het veiligheidsbeleid betreft.’ Dat geeft dus ook een kans….

En ja, dat zouden we kunnen doen: weer op de EIGEN benen van het oorspronkelijke vredesproject dat de EU was gaan staan, onze Europese waarden weer koesteren en centraal stellen en zodoende als continent een ‘gidsland’ te zijn bij het werken aan een inclusieve, civiele, duurzame rechtvaardige vrede.

Er wordt – net als in Duitsland – in Nederland nu een campagneraad ingesteld samengesteld uit vertegenwoordigers van ondersteunende organisaties.

Doen wij mee?

Werk aan de winkel: rechtvaardige vrede – werk voor de kerk.

Tot dusverre werd het project een keer toegelicht in een Algemene Vergadering van ons Quakers. Tot nu toe zetten een aantal Vrienden zich persoonlijk in voor deze campagne.

Gaan we nu – in het licht van de Johannesburg en de Kabarak Calls

– collectief meedoen, als Quakers, als Jaarvergadering?

Kees Nieuwerth

Najaarsvergadering Quakers 2024, Amersfoort, 23 November 2024.

In deze leeskring gaan we in zeven sessies aan de slag met Groene theologie van Trees van Montfoort, dat in 2019 verkozen werd tot theologisch boek van het jaar. De klimaatcrisis dreigt in onze tijd in politieke zin op de achtergrond te raken. Dat maakt dit boek actueel. De ecologische crisis is geworteld in een manier van leven. Ook in onze manier van denken? Ook in ons geloof? Theologie, systematische reflectie op geloof, helpt bij het beantwoorden van die vragen. Groene theologie is een herbezinning op de verhouding tussen God, schepping, natuur en mens. Eeuwenlang maakten we ongeremd gebruik van de natuur. Het westerse christendom rechtvaardigde dat met het idee dat de mens centraal staat in de schepping en mag heersen over de natuur. Van Monfoort onderzoekt alternatieve wereldbeelden en geeft een overzicht van de hedendaagse feministische eco-theologie. Ook weerstanden in sommige kerkelijke kringen tegen positieve waardering van de natuur komen aan de orde. In deze leeskring herlezen we – in navolging van Trees van Montfoort – de Bijbel kritisch, zoals we ook diverse theologische benaderingen kritisch beschouwen, en ons eigen denken én handelen tegen het licht houden én heroverwegen hoe we theologie kunnen verbinden met geloofsbeleving en geloofspraktijk.